Inkscape

Miłosława Sokół

Minipodręcznik do programu Inkscape

 

 

 

 

Wstęp

 

Program Inkscape służy przede wszystkim do robienia plakatów, zwanych powszechnie posterami. Słowo jest pochodzenia angielskiego, ale zadomowiło się już w języku polskim, podlega polskiej odmianie gramatycznej i używane w języku potocznym. Zarezerwowane jest jednak przede wszystkim dla plakatów naukowych.

Postery pojawiły się w nauce w latach 90-tych XX wieku i bardzo szybko zdobyły wielką popularność. Sesje posterowe stały się obowiązkowym elementem każdej sesji naukowej w biologii, a ostatnio coraz częściej są publikowane wraz z abstraktami w materiałach pokonferencyjnych. Z posterami spotykamy się obecnie na uczelniach bez przerwy. Zdobione są nimi ściany korytarzy prowadzących do pracowni, pojawiają się na specjalnie przygotowanych tablicach w holu uczelni z najróżniejszych okazji.

Pierwsze postery tworzono z luźnych kartek formatu, który był przyjmowany przez dostępne drukarki. Powstawały w różnych programach graficznych i tekstowych. Wkrótce jednak instytucje naukowe zaopatrzyły się w plotery umożliwiające druk plakatu w odpowiednio dużym formacie. Wiele też programów graficznych (np. Coreldrow, Photoshop) zostało wyposażonych w moduły umożliwiające przygotowanie takiego plakatu. Program Inkscape ma równie dużo możliwości przygotowania posteru i jedną ogromną zaletę – jest darmowy.

Program Inkscape jest na tyle łatwy, że można się go nauczyć w jeden dzień, a w razie jakiś trudności można zajrzeć do tego podręcznika.

Instalacja i pierwsze uruchomienie programu (2023)

 

Inkscape można pobrać ze strony https://inkscape.org/release/inkscape-1.3.1/. Jest to oficjalna strona organizacji tworzącej i rozprowadzającej ten program. Po wejściu na nią pojawia się możliwość wyboru systemu operacyjnego i wiele informacji o możliwościach programu.

 

Wybieramy wersję dla swojego systemu operacyjnego.Pojawia się pole, w którym należy kliknąć na strzałkę w dół.

Rozpoczyna się instalacja, która chwile trwa.

Ostatecznie w Pobranych pojawia się ikonka instalacyjna programu:

Po jej uruchomieniu system może zaprotestować:

Trzeba kliknąć na więcej informacji, a potem na Uruchom mimo to. Ostatecznie pojawi się okno programu instalacyjnego, które z początku sprawdza komputer. Trzeba odczekać, aż pojawi się podświetlone pole Next.

Po naciśnięciu pola Next pojawią się informacje o brakach w twoim sprzęcie, które uniemożliwiają wykorzystanie niektórych możliwości programu. Ponieważ biolodzy ich nie potrzebują klikamy na Next.

Ponieważ biolodzy ich nie potrzebują klikamy na Next.Rozpoczyna się instalacja, która chwile trwa.

Ostatecznie pojawia się okno, które pozwala na zakończenie instalacji.

Po kliknięciu na Finish pojawia się konieczność zapamiętania ustawionych opcji.

Wśród nowych programów powinien pojawić się Inkscape. Jego ikonki wyglądają następująco:

Po pierwszym kliknięciu na ikonkę Inkscape pojawią się podziękowania za wybór programu.

Następnie pojawia się okno startowe w którym wybieramy opcje: otwierania istniejącego pliku albo utworzenie nowego.

Po kliknięciu na New Document pojawia się okno:

Szereg ikonek wzdłuż lewego i górnego brzegu jest typowych dla programów służących do tworzenia grafiki. To co istotne jest dla programu Inkscape – to operowanie grafiką wektorową. Ma to zasadnicze znaczenie w powiększaniu elementów dokumentu, które nie zmieniają się w prostokąty, ale nadal są ostre. Najlepiej obrazują te różnice rysunki znajdujące się w podręczniku do Inkscape, z lewej wykonany techniką rastrową, z prawej wektorową.

Po powiększeniu tego samego fragmentu widać różnice:

Do arkusza obrazowego można wklejać obiekty typowo rastrowe (zdjęcia), co nie poprawia ich czytelności. Nie mniej teksty, wykresy wektorowe, plany i mapy wektorowe można w obrazach Inkscape zachowywać w bardzo wysokiej jakości. A to jest najważniejsze, gdy poster ma zostać później wydrukowany w bardzo dużych rozmiarach. Mniej ważne, gdy jest pokazywany przez rzutnik na ekranie, ale na konferencjach naukowych jest to rzadkością.

Określanie wymiarów posteru

 

W przypadku, gdy przygotowujemy poster na konferencję naukową w materiałach udostępnianych przez organizatorów znajdują się wymiary tablic, na których powieszone będą postery. Są to maksymalne wymiary posteru i nie powinno się ich przekraczać (w przeciwnym wypadku części posteru wiszą ponad lub pod tablicą, wchodzą na sąsiednie postery i czasem trzeba je zagiąć by przymocować do tablicy). Tablice z reguły wymiar pionowy mają większy niż poziomy, ale nie jest to 100% regułą.

W szczególnych przypadkach, jakim są ćwiczenia z Informatyki, poster będzie wyświetlany na tablicy przez rzutnik i najlepiej gdyby zajmował całą tablicę. Wymiary takiego posteru najlepiej ustalić jako: orientacja pozioma, wymiar A0 lub A1. Robi się to w oknie uruchamianym przez Ctrl+Shift+D lub File/Plik oraz Dokument Properties/Właściwości dokumentu.  Ma ono następujący wygląd w angielsko- i starszych, polskojęzycznych wersjach:

 

Należy zmienić opcje na właściwe. Ważne jest przy przygotowaniu plakatu, aby wyświetlane były kontury strony. Po określeniu dużych wymiarów kontury plakatu mogą nie mieścić się na ekranie. Aby zmniejszyć skalę wystarczy naciskać klawisz “-” (powiększenie daje klawisz “+”). Kontury rysunku należy umieścić w środku ekranu. Cały plakat musi się mieścić wewnątrz pokazanych konturów, bo tylko to zostanie zapamiętane w pliku ostatecznym (do druku lub do pokazania na tablicy).

 

Wprowadzanie tekstu

 

Podstawowe elementy posteru to:

• tytuł,
• autorzy,
• afiliacja (nazwa i adres jednostki naukowej finansującej i promującej badania),
• dane kontaktowe (adres mailowy),
• wstęp,
• metodyka,
• wyniki,
• wnioski,
• cytacje (opcjonalnie, rzadko),
• podziękowania (opcjonalnie, rzadko).

Elementy te wprowadza się w pola tekstowe. Wprowadzanie pól tekstowych polega na kliknięciu na ikonkę “Tekst…” znajdującą się z lewej strony: w wersji angielskojęzycznej lub w wersji polskojęzycznej. Następnie trzeba zaznaczyć pole dla tekstu, który zostanie wprowadzony. Pole to można później zwiększać, zmniejszać, przesuwać, zatem na początek tylko orientacyjnie znajdujemy dla tekstu miejsce.

Tekst można wpisywać do zaznaczonego pola bezpośrednio z klawiatury bądź kliknąć na słowo Text/Tekst w górnym menu i wybrać Text and Font…/Tekst i czcionka. W wersji angielskojęzycznej pojawi się okno postaci:

W starszej wersji polskojęzycznej wygląda ono następująco:

W oknie tym można wybrać krój czcionki, jej rozmiar, a także zapamiętać jako domyślny, co powoduje, że przy wprowadzaniu innych tekstów proponowana czcionka będzie taka sama. Po kliknięciu na zakładkę “Tekst” pojawi się okno w którym można wpisać lub skopiować nowy tekst, a także edytować wpisany już tekst.  Po powrocie do poprzedniego okna (zakładka czcionka) trzeba kliknąć na Apply/Zastosuj i na posterze pojawi się wprowadzony tekst o takiej czcionce jaka została wcześniej ustalona.

Osobne zagadnienie dotyczy kopiowania przygotowanego tekstu w różnych formatach (np. Worda, Power Pointa, html i tekstowym). Kopiując tekst postępujemy następująco:

• Klikając na ikonkę “Tekst…” zaznaczamy pole, gdzie będzie znajdywał się skopiowany tekst.
• Klikamy na ikonkę “Ustawienia czcionki i tekstu…” znajdująca się na górze”
• Przechodzimy na zakładkę Tekst.
• W okno, które się pojawi, kopiujemy tekst
• Wracamy do okna “czcionka” i klikamy na “Zastosuj”

Wprowadzony tekst można dodatkowo formatować zaznaczając myszą słowa, które powinny być pisane italikiem pisząc ctrl+i, lub zostać pogrubione (ctrl+b). Większe zaznaczone fragmenty można wyrównać do lewej, prawej, wyśrodkować, wyjustować klikając na odpowiednią ikonkę w zakładce “czcionka”. Można też tekst edytować, poprawiać literówki, deletować niepotrzebne słowa. Czynności tych nie trzeba wykonywać bezpośrednio po wprowadzeniu tekstu. Po wskazaniu pola z tekstem można uaktywnić pole tekstowe klikając na ikonkę “A|” i wtedy można ponownie edytować tekst.

Klikając na ikonkę wskazywania obiektu: (z prawej strony na górze) wprowadzony tekst zostanie potraktowany jako obiekt graficzny, który można przesuwać, rozciągać, obracać itd.

Style czcionki powinny być na plakacie niezbyt ozdobne i czytelne. Najlepiej gdy ograniczamy się do jednego stylu i tylko różnicujemy wielkość czcionki. Styl możemy wybierać z bardzo wielu propozycji i należy je sobie przejrzeć.

Wprowadzony tekst musi być widoczny dla osób znajdujących się 1-2 metry od plakatu. Tytuł powinien czytelny z odległości 5 m. Przy dokładnych wymiarach plakatu i zgodności wymiarów plakatu w pliku z tym, co drukuje ploter, dość łatwo ustalić wielkość czcionki widocznej na plakacie z tych odległości. Kiedy plakat jest wyświetlany na ekranie należy przyjrzeć się wielkościom przykładowych czcionek w przykładowych plikach. Można w ten sposób ustalić minimalną wielkość czcionki, którą należy zastosować na plakacie. Zależy ona także od tego, czy robiony jest plakat na arkuszu A0, czy na arkuszu A1.

Arkusz A0Arkusz A1

Wiele też zależy od jakości maszyny drukującej poster. Kiepski druk wymaga większych czcionek. Wyświetlanie posteru na tablicy poprzez rzutnik jest przykładem maszyny bardzo kiepskiej jakości.

 

 

Kolorowanie

 

Kolorowanie różnych wprowadzonych obiektów może być wykonane na kilka sposobów. Poprzez zaznaczenie wskaźnikiem  obiektu i wybranie koloru z linijki z kolorami znajdującej się na dole. W ten sposób zmienia się kolor liter zaznaczonego tekstu albo wypełnienie obiektu. Jeżeli nie widać efektów zmiany kolorów wypełnienia obiektów (są takie jak kolor tła) oznacza to, że wysycenie kolorem równe 0. Wtedy należy z menu Object/Obiekt wybrać Fill and Stroke/Wypełnienie i kontur. Pokaże się z prawej strony okno:

Kratkowany pas za literą A: określa przeźroczystość obiektu. Dla wielu świeżo wprowadzonych obiektów jest ona stuprocentowa. Klikając na kratkowany pas można to zmienić, a pole za tym pasem pokaże stopień wysycenia kolorem (od 0 do 255).

Kolor wypełnienia można wybrać wizualnie lub wpisując jego kod RBG, HSL bądź CMYK. na kolor tekstu należy zaznaczyć go za pomocą ikonki “Text” z lewej strony. Pod spodem posteru znajduje się linijka z kolorami. Najlepiej właśnie z tej linijki wybrać odpowiedni kolor. Górne kwadraciki umożliwiają wypełnienie kolorem jednolitym lub gradientowym, a także tekturą.

Podobne operacje można wykonać na obramowaniu obiektu. Ponadto przejście na zakładkę Stroke style/Styl konturu powoduje pojawienie się okna:

Daje ono możliwość określenia grubości konturu, określenie, czy ma on pokrywać obiekt czy tez obiekt ma pokrywać kontur, a także uzyskanie różnych efektów poprzez wybór różnych styli kresek.

Kolor tła najlepiej ustalić we właściwościach dokumentu. Robi się to w oknie uruchamianym przez Ctrl+Shift+D lub File->Document Properties…/Plik -> Właściwości dokumentu.

albo

W wersji angielskojęzycznej trzeba kliknąć na Page, w polskojęzycznej na Kolor Tła. Pojawi się możliwość określenie koloru tła w różny sposób – wizualny wybór koloru lub określenie jego kodu w różnych systemach: RBG, HSL lub CMYK.

Wstawianie obrazu jako tła jest także możliwe. Po wstawieniu obrazu, by nie przykrywał on obiektów, należy po uaktywnieniu go ikonką  wybrać z menu Object/Obiekt hasło Page down/Przenieś na spód. Jaskrawość obrazu można zmniejszyć wybierając Fill and Stroke/Wypełnienie i kontur i zwiększając przeźroczystość na domyślnym białym tle.

 

Wstawianie obiektów graficznych – rastrowych

Wszelkie zdjęcia wstawiane do posteru powinny zawierać nazwę (nazwisko lub pseudonim) autora zdjęcia lub adres strony internetowej, z której zostało pobrane zdjęcie. Jeżeli na stronie są informacje, że zakazuje się kopiowania zdjęć, lepiej jest poszukać innego źródła.

Zdjęcia można kopiować do posteru metodą Kopiuj->Wklej o ile zostanie ono otwarte w jakimś programie graficznym (np. IrfanView). Po skopiowaniu można zmienić jego rozmiary ciągnąć za strzałki pojawiające się na jego brzegach. Aby przy okazji nie zmieniać proporcji obrazy należy podczas tej operacji trzymać klawisz Ctrl.

Po kliknięciu na obraz i zmianie strzałek z prostopadłych na równoległe do brzegu obraz można dowolnie obrócić.

Kolorów zdjęć nie możemy zmieniać ale możemy poprzez okno “Właściwości obiektu” wybierane z menu “Obiekt” spowodować rozmycie się konturów obrazu lub zrobić obraz częściowo przeźroczystym klikając na pasek “A:”.

Kopiowanie tabel i wykresów z Excela lub Worda

 

W starszych wersjach Inkscape wykresy z Excela i Worda można kopiować bezpośrednio metodą Ctrl+C, Ctrl+V. Nowsze wersje nie dają tej możliwości. Grafika wektorowa na licencji GNU, którą posługuje się Inkscape jest inna niż stosowana w programach Microsoftu. Próba skopiowania tekstu, tabeli lub wykresu z Excela kończy się na ogół nieczytelnym zestawem kresek i prostokątów pozbawionych znaków literowych i cyfr.

Aby poradzić sobie z tym problemem można zastosować kopiowanie poprzez plik graficzny zamieniający elementy grafiki wektorowej na rastrową. Przykładem takiego pliku jest Infranview. Plik z Excela kopiuje się do Infranview, wprowadza się obraz Infranview do pamięci (Ctrl+C) i kopiuje do Inkscape (Ctrl+V).

Znacznie większym problemem jest czytelność wykresu. Podpisy obu osi wykresu muszą być i muszą być czytelne z odległości 1 m od posteru. Wymaga to zwiększenia czcionki w Excelu bez zmian wymiaru wykresu, najczęściej wg. zasady: “maksymalnie jak się da”. Dopiero potem kopiujemy wykres do IrfanView, a następnie do Inkscape.

 

 

Wstawianie wykresów wykonanych w R

 

Program R umożliwia zapamiętanie wykonanych w nim wykresów w kilku formatach: Metafile, Postscript, PDF, PNG, BMP, TIFF i JPG. Cztery ostatnie typy zapisują wykres jako obiekt rastrowy i można je bez problemu skopiować do Inkscape.

Wybranie formatu Postscript utworzy nam obiekt graficzny. O ile nie będzie zastrzeżeń samego programu R do utworzenia takiego obiektu (np. krój czcionki nie występuje w Postscripcie lub jakiś inny wprowadzony element) to warto taką operację wykonać. Powstanie wykres z rozszerzeniem .EPS. Tego typu wykresy można dowolnie powiększać, a grubości kresek nie zwiększą się i jakość liter pozostanie możliwie najwyższa. Oznacza to, że możemy wykonać w R wykres małych rozmiarów z uwzględnieniem najlepszej proporcji wielkości liter do wielkości wykresu nie martwiąc się o wymiary, jakie są potrzebne na posterze.

Poniższe wykresy wykonane w R zostały zapamiętane jako obiekt wektorowy (z lewej) i rastrowy (plik .PNG z prawej) i skopiowane do InkScape.

Te same wykresy po powiększeniu ich do takich rozmiarów by były widoczne na formacie A0 nie wyglądają już tak samo.

U niektórych osób może pojawić się jednak pewien problem z kopiowaniem wykresów z rozszerzeniem .EPS lub .eps do Inkscape. Obiekty takie trzeba otworzyć za pomocą Inkscape. Czasem spowoduje to pojawienie się komunikatu o niemożności wczytania pliku .eps do Inkscape albo komunikatu typu:

Winna jest temu zapętlona ścieżka dostępu do obiektów znajdujących się na pulpicie, którą Inkscape rozszyfrowuje nieprawidłowo. Należy wtedy:

• skopiować plik .eps na dysk lokalny C: (lub jakiegoś katalogu z prostą ścieżką dostępu.),
• otworzyć plik za pomocą Inkscape,
• zaznaczyć plik (należy kliknąć na jakiś element, puste miejsca nie należą do wykresu),
• skopiować plik do schowka (ctrl+C),
• przejść na poster,
• wydobyć plik ze schowka (ctrl+V),
• powiększyć plik.